The Economist’in bağlı kuruluşu Economist Intelligence Unit (EIU), 2024 Demokrasi Endeksi raporunu yayımladı. Rapora göre, dünya genelinde demokrasi puanları düşerken, Türkiye “hibrit rejim” olarak kategorize edildi. Türkiye’nin demokrasi puanı 2023’te 4,33 iken, 2024’te 4,26’ya geriledi. Küresel demokrasi ortalaması ise 2006’da 5,52 iken, 2024’te 5,17’ye düştü.
Demokrasi Endeksi: Dünya Genelinde Gerileme
EIU’nun 167 ülke ve bölgeyi kapsayan raporunda, demokrasi olarak sınıflandırılan ülke sayısının 79’dan 71’e düştüğü belirtildi. Raporda, demokratik değerlere yönelik desteğin yüksek olmasına rağmen, pratikteki işleyişe dair memnuniyetsizliğin arttığı vurgulandı. Küresel demokrasi puanındaki düşüşün nedenleri arasında “hükümetlere yönelik güvenin azalması”, “politikacıların seçmenleri etkili bir şekilde temsil edememesi” ve “siyasi partilerle seçmen tabanları arasındaki kopukluk” gibi faktörler sıralandı.
Rapor, dünyanın bir “demokrasi bunalımı” yaşadığı sonucuna varırken, demokrasilerin zayıflamasının otoriter rejimleri cesaretlendirebileceği uyarısında bulundu. En yüksek puanı 9,81 ile Norveç alırken, en düşük puan ise 0,25 ile Afganistan’a verildi.
Türkiye “Hibrit Rejim” Kategorisinde
Türkiye, 2024 Demokrasi Endeksi’nde “hibrit rejim” olarak sınıflandırıldı. Hibrit rejimler, seçimlerin özgür ve adil olmasını engelleyen usulsüzlüklerin yaygın olduğu, hükümetin muhalefet üzerinde baskı kurduğu ve hukukun üstünlüğünün zayıf olduğu ülkeler olarak tanımlandı. Raporda, hibrit rejimlerde gazetecilere yönelik baskı ve yargının bağımsızlığı konusunda sorunların yaşandığı belirtildi.
Türkiye, 167 ülke arasında 103. sırada yer aldı. Türkiye’nin yanı sıra Ermenistan, Bosna, Gürcistan, Tunus, Meksika ve Romanya gibi ülkeler de hibrit rejim kategorisinde sıralandı. Raporda, Türkiye’nin demokrasi puanındaki düşüşün, iç politikadaki gelişmelerden kaynaklandığı ifade edildi.
Tam Demokrasiler ve Kusurlu Demokrasiler
Raporda ülkeler, “tam demokrasi”, “kusurlu demokrasi”, “hibrit rejim” ve “otoriter rejim” olarak dört kategoride sınıflandırıldı. Tam demokrasi kategorisinde Norveç, Yeni Zelanda, İsveç, İsviçre, Danimarka ve Kanada gibi ülkeler yer alırken, kusurlu demokrasiler arasında ABD, Fransa, İtalya, İsrail ve Güney Kore gibi ülkeler bulunuyor.
Fransa ve Güney Kore, önceki yıllarda tam demokrasi olarak sınıflandırılırken, 2024 raporunda kusurlu demokrasi kategorisine düştü. Paraguay ve Romanya ise kusurlu demokrasiden hibrit rejim kategorisine geriledi. Moritanya ise otoriter rejim olarak yeniden sınıflandırıldı.
Demokrasi Endeksi Nasıl Hesaplanıyor?
EIU’nun Demokrasi Endeksi, beş ana kategoride değerlendirme yapıyor: seçim süreci ve çoğulculuk, medeni haklar, hükümetin işleyişi, siyasi katılım ve siyasi kültür. Bu kategorilerdeki 60 göstergeye dayalı olarak her ülkeye 0 ile 10 arasında bir puan veriliyor. Ülkeler, aldıkları puana göre dört rejim türüne ayrılıyor.
Rapor, akademik çevreler ve medya tarafından geniş çapta referans alınıyor. Ancak bazı eleştirmenler, değerlendirme kriterlerinin subjektif olabileceğini ve her ülkenin özgün siyasi ve kültürel dinamiklerini tam olarak yansıtmayabileceğini savunuyor.
Demokrasilerin Geleceği Tehlikede
2024 Demokrasi Endeksi, dünya genelinde demokrasilerin zayıfladığını ve otoriter eğilimlerin güçlendiğini ortaya koydu. Türkiye’nin hibrit rejim olarak sınıflandırılması, ülkedeki demokratik standartların uluslararası ölçütlere göre gerilediğini gösteriyor. Raporda, demokrasilerin güçlendirilmesi için siyasi katılımın artırılması, hükümetlere olan güvenin yeniden tesis edilmesi ve yolsuzlukla mücadele gibi adımların önemi vurgulandı.
Küresel demokrasi bunalımının aşılması, hem ulusal hem de uluslararası düzeyde iş birliği ve reform çabalarını gerektiriyor. Türkiye’nin de demokratik standartlarını yükseltmek için adımlar atması, hem iç siyasette hem de uluslararası arenada itibarını artırabilir.
