Gazze’deki savaşın ardından kalıcı ateşkes ve siyasi çözüm için toplanan Şarm el-Şeyh Zirvesi, savaşın en güçlü aktörlerinin masaya oturmasıyla yeni bir dönüm noktasına işaret ediyor. Ancak masanın etrafındaki liderler, savaşın bu kadar uzun sürmesinde payı olan aktörlerden oluşuyor. Bu nedenle zirve, barıştan çok yeni bir güç haritasının tasarlanacağı bir sahne olarak da okunuyor.
Netanyahu ve Abbas da masada
ABD Başkanı Donald Trump ve Mısır Cumhurbaşkanı Abdulfettah es-Sisi’nin ev sahipliğinde gerçekleştirilen Gazze Zirvesi, son dakika gelişmesiyle daha da kritik bir hal aldı: İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu ve Filistin Devlet Başkanı Mahmud Abbas da toplantıya katılıyor. Bu durum, hem savaşın taraflarının hem de uluslararası güçlerin ilk kez bu düzeyde aynı masada buluşması anlamına geliyor.
Toplantıya; İngiltere Başbakanı Sir Keir Starmer, Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron, Kanada Başbakanı Mark Carney, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ve Avrupa Birliği temsilcilerinin yanı sıra Arap Birliği, Katar, Birleşik Arap Emirlikleri, Umman, Pakistan, Endonezya, Hindistan ve Almanya’nın liderleri de katılıyor.
“Barış” mı, yeni bir düzenin pazarlığı mı?
Mısır, görüşmenin amacını “ateşkesi kalıcılaştıracak barış anlaşmasını nihai hale getirmek” olarak açıklasa da, diplomatik çevreler bunun aynı zamanda Gazze’nin geleceğini şekillendirecek siyasi bir pazarlık olduğuna dikkat çekiyor.
Masada olmayan taraflar —Hamas ve İsrail ordusunun sahadaki askeri temsilcileri— görüşmenin en büyük eksikliğini oluşturuyor. Diplomatik kaynaklar, Hamas’ın geleceği, İsrail’in çekilme sınırları ve Gazze’nin kimin tarafından yönetileceği konularında uzlaşmanın kolay olmayacağını belirtiyor.
AFP ve Al Jazeera’nın aktardığına göre, ABD, Mısır, Katar ve muhtemelen Türkiye zirve sırasında bir “güvence belgesi” imzalayacak. Ancak bu belgenin sahada ne kadar karşılık bulacağı belirsiz.
Trump: “Savaş bitti” mesajı
Zirve öncesi İsrail’i ziyaret eden ABD Başkanı Donald Trump, Tel Aviv’de yaptığı açıklamada “Savaş bitti” diyerek kalıcı ateşkese inandığını söyledi.
Trump, “İnsanlar bu savaştan bıktı. Bu çatışma yüzyıllardır sürüyor. Artık bitmesi gerekiyor” ifadelerini kullandı. ABD Başkanı ayrıca Gazze’de bir “Barış Kurulu” kurulacağını ve bölgenin yeniden inşası için uluslararası bir fon oluşturulacağını duyurdu.
Ancak birçok uzman, bu açıklamaların “gerçek bir barıştan çok uluslararası güçlerin yeni bir düzen tasarımı” anlamına geldiğini vurguluyor.
Savaşın aktörleri barış masasının başında
Zirveye damgasını vuran temel çelişki şu: Gazze savaşının bu kadar uzun sürmesinde doğrudan ya da dolaylı rol oynayan aktörler, bugün barış masasının başında oturuyor. Netanyahu, Trump, Sisi ve Abbas’ın dahil olduğu bu denklem, barışa giden bir yol inşa etmekten çok mevcut güç ilişkilerini yeniden düzenleme riskini de taşıyor.
Filistin tarafında Hamas’ın temsil edilmemesi, İsrail tarafında ise sahadaki askeri gerçekliğin masaya taşınmaması, zirvenin kalıcı bir çözüm üretme kapasitesine dair kuşkuları güçlendiriyor.
Yeniden inşa değil, yeniden paylaşım mı?
Zirvede ülkelerin Gazze’nin yeniden inşası için fon sözü vermesi bekleniyor. Ancak önceki benzer süreçlerde yaşananlar, bu tür fonların çoğu zaman siyasi nüfuz alanlarını genişletmek için araçsallaştırıldığını gösteriyor.
Gazze’nin geleceği üzerine yapılacak bu pazarlık, Filistin halkının gerçek temsilcilerinden ziyade bölgesel ve küresel güçlerin çıkarları doğrultusunda şekilleniyor.
- NHY / BBC News Türkçe, AFP, Reuters
