Devletin sosyal yardım rakamları, çocuk yoksulluğunun derinliğini ve eğitimdeki eşitsizliğin yapısallaştığını bir kez daha gözler önüne seriyor.
Okan Yücel’in DW Türkçe için kaleme aldığı habere göre, 2026 Cumhurbaşkanlığı Yıllık Programı’nda yer alan veriler, Türkiye’de çocukların önemli bir kısmının yalnızca sosyal yardımlar sayesinde okula gidebildiğini ortaya koydu. Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı’nın Sosyal Ekonomik Destek (SED) programından yararlanan çocuk sayısı 2025 Ağustos itibarıyla 178 bin 469’a yükseldi.
Bu artış, yalnızca bir sosyal politika başarısı değil; aynı zamanda, çocukların en temel hakkı olan eğitimin giderek yoksullukla pazarlık konusu haline geldiğini gösteriyor.
Yardım Artıyor, Yoksulluk Derinleşiyor
Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı verilerine göre, SED yardımı kapsamındaki ödeme Temmuz ayında 8 bin 198 TL’ye yükseldi. Koruyucu ailelere yapılan ödemelerin ortalaması ise çocuk başına 13 bin 96 TL oldu. Ancak uzmanlara göre bu rakamlar, artan gıda ve barınma maliyetleri karşısında sembolik düzeyde kalıyor.
Akdeniz Üniversitesi Öğretim Üyesi Doç. Dr. Taner Akpınar, DW Türkçe’ye yaptığı açıklamada, programın bir “yoksulluk itirafı” olduğunu belirterek şu değerlendirmeyi yapıyor:
“Bir çocuğu okula gönderememek; ona kıyafet alamamak, beslenme çantası hazırlayamamak anlamına geliyor. Bu aileler en temel şeyleri yapamaz durumda.”
Derin Yoksulluk Ağı kurucusu Hacer Foggo da, bu yardımların geçici değil, hak temelli politikalarla desteklenmesi gerektiğini vurguluyor:
“Bir anne 8 bin lirayla çocuğunu okulda nasıl tutabilir? Üstelik kadın sigortalı bir iş bulduğunda bu yardım kesiliyor. İşte bağımlılık dediğimiz şey bu.”
Şartlı Eğitim Yardımı Azalıyor, Devamsızlık Artıyor
Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı’nın 2026 Yıllık Programı’na göre, bir milyon 115 bin 907 öğrenci “şartlı eğitim yardımı” aldı. Ancak geçen yıl bu sayı 1 milyon 662 bin 27 idi. Yardım alan çocuk sayısı bir yılda yaklaşık 550 bin azaldı.
Ailelere ilköğretim çağındaki kız çocukları için 100 TL, erkek çocuklar için 90 TL, lise düzeyinde ise 150 TL ve 130 TL aralığında ödeme yapılıyor. Foggo’ya göre bu miktarlar, devamsızlığı önlemekte etkisiz:
“Devamsızlık oranı ilkokulda %11,6, ortaokulda %14,8, lisede %27. Birçok çocuk artık okula gitmiyor çünkü evde ekmek derdi var.”
Bir Milyona Yakın Çocuk İşçi
Foggo, Türkiye’de çocuk işçiliğinin son beş yılda %10 arttığını ve yaklaşık bir milyon çocuğun iş gücü piyasasında olduğunu hatırlatıyor.
“Bu çocuklar yardımla değil, emeğiyle ayakta kalıyor. Devlet, onları eğitimde tutmak yerine iş gücüne itiyor.”
Akpınar da benzer biçimde, devletin “yardım” politikalarının çocukları korumaktan çok sistemin sürekliliğini sağladığını söylüyor:
“Bu yardımlar eğitimden kopmuş çocuklara ulaşamıyor. Sayılar azaldı diye başarı hikâyesi çıkaramayız; bu, aslında görünmeyen bir kaybın göstergesi.”
611 Bin Çocuk Eğitim Dışı
Milli Eğitim Bakanlığı’nın 30 Eylül 2025 tarihli verilerine göre, zorunlu eğitim çağında olmasına karşın 611 bin 612 çocuk eğitim dışında kaldı. Okul öncesi eğitime katılım da geriliyor.
Foggo’ya göre sistemsel bir dönüşüm şart:
“Her okulda bir sosyal hizmet uzmanı olmalı. Çocukların eğitimi, yardım politikalarıyla değil, insan hakları temelli bir yoksulluk stratejisiyle korunabilir. Aksi halde bu tablo büyümeye devam edecek.”
Sosyal Devlet mi, Sosyal Yardım Devleti mi?
Uzmanlara göre Türkiye’nin mevcut sosyal yardım sistemi, yoksulluğu azaltmaktan çok yoksulluğu yönetmeye odaklanıyor. Yardım miktarları, gıda ve barınma maliyetlerinin çok gerisinde kalırken, sistem “bağımlı yurttaş” yaratıyor.
Cumhurbaşkanlığı Yıllık Programı, bu açıdan yalnızca teknik bir belge değil; toplumsal eşitsizliklerin derinliğini ve sosyal devletin sınırlarını gösteren bir “siyasal ayna” işlevi görüyor.
- NHY / DW Türkçe, Okan Yücel, “1 milyondan fazla çocuk okula sosyal yardımla gidebiliyor”, 01.11.2025, Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı verileri, Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı, 2026 Yılı Cumhurbaşkanlığı Yıllık Programı, Derin Yoksulluk Ağı açıklamaları, Millî Eğitim Bakanlığı, 2024-25 Eğitim Öğretim İstatistikleri
