New York’un yeni belediye başkanı seçilen Zohran Mamdani, zafer konuşmasında sosyalist lider Eugene Debs’ten alıntı yaptı. Bu söz, sadece bir politik gönderme değil; Amerikan Yahudi tarihinin köklerine uzanan, sosyalizmin ve emek mücadelesinin belleğinde yankılanan bir çağrışım taşıyordu.
Bir Zafer Konuşmasından Tarihe Açılan Kapı
Brooklyn Paramount Tiyatrosu’nda sahneye çıkan Zohran Mamdani, zafer konuşmasına şu cümleyle başladı:
“Güneş bu akşam kentimizin üzerinden batmış olabilir, ama Eugene Debs’in dediği gibi, insanlık için daha iyi bir günün şafağını görebiliyorum.”
Mamdani’nin bu sözleri, yalnızca politik bir temenniden fazlasını ifade ediyordu. Bu alıntı, 20. yüzyıl başlarında Amerika’nın işçi sınıfını örgütleyen ve beş kez başkan adayı olan Eugene Victor Debs’in sosyalist mirasına bir selamdı. Debs, Amerikan Sosyalist Partisi’nin en güçlü sesi olduğu yıllarda, Yidiş basının kalbi olan “Forverts” (The Forward) gazetesinin de simgesel figürlerinden biriydi.
Forverts, yalnızca bir gazete değil; 1900’lerden itibaren Amerika’daki göçmen Yahudi işçiler için bir sınıf bilinci okulu, bir politik rehber olmuştu. Mamdani’nin Debs’e atıf yapması, bu tarihsel hattın günümüze uzanan yankısını yeniden duyuruyordu.
Eugene Debs ve Amerikan Yahudi Sosyalizminin Doğuşu
Debs, 1895’te demiryolu grevine öncülük ettiği için hapse atıldığında henüz sosyalist değildi. Ancak hapisten çıktığında, sosyalizmin en tutkulu savunucularından biri haline geldi. Ardından Sosyal Demokrat Parti’yi kurdu ve bu hareket, ilerleyen yıllarda demokratik sosyalizmin doğuşuna öncülük etti.
Debs’in mücadelesi, o yıllarda Rusya’dan Amerika’ya göç etmiş Yahudi sosyalistlerin yankı bulduğu bir ortamda karşılık buldu. Forverts’in kurucusu Ab Cahan, 1882’de Amerika’ya göç ettiğinde kapitalizmin acımasız yüzünü kısa sürede gözlemlemişti. Cahan, sosyalist toplantılarda konuşmalar yapıyor, Yidiş’in politik dil haline gelmesi için çabalıyordu. Onun için Yidiş, sadece bir dil değil; işçi sınıfının özgürleşme aracıydı.
1897’de Forverts’i kuran Cahan, gazeteyi hem Yahudi işçilerin sesi hem de sosyalist hareketin taşıyıcısı haline getirdi. Debs’in her başkanlık kampanyasında, Forverts manşetlerinde “sosyalist çizgide oy verin” çağrısı yer alıyordu. Hatta gazetenin Yidişçe radyo istasyonu WEVD, adını Debs’in baş harflerinden aldı.
Sosyalizmin Yahudi Hafızasındaki Yankısı
Debs’in hapisten çıktıktan sonraki sözleri, Amerika’daki işçi hareketi kadar Yahudi entelektüel çevrelerde de yankı buldu. 1914’te Sosyalist Parti üyesi Meyer London, New York’tan Kongre’ye seçildiğinde, destekçilerine teşekkür konuşmasını Forverts binasının balkonundan yaptı.
Forverts, Debs’in hiçbir seçimi kazanamamasına rağmen onu her zaman “emek hareketinin vicdanı” olarak selamladı. 1920 seçimlerinde aldığı yaklaşık yüzde 6’lık oy, gazete için “Amerikan kapitalizmine karşı yükselen halk sesinin sembolü”ydü. Bir yazıda şöyle deniyordu:
“Demir parmaklıklar ardında oturan sosyalist aday için oy veren 3 milyon yurttaşın sesi, kapitalist tepkinin kulaklarında çınlayacaktır.”
Bu miras, ilerleyen yıllarda Bernie Sanders gibi isimlerle yeniden yankı buldu. Sanders, 1979’da Eugene Debs hakkında bir belgesel çekmiş, bugün ise demokratik sosyalizmin en tanınan temsilcisi haline gelmişti. Mamdani’nin sahnede Debs’e atıf yaparken yanında Sanders’ın bulunması, Cahan–Debs–Sanders çizgisinin güncel bir yeniden doğuşunu simgeliyordu.
Mirasın Gölgesinde Yeni Bir Sosyalist Dalgası
Zohran Mamdani, göçmen kökenli bir politikacı olarak, sosyal adalet mücadelesini kimlik siyasetinin ötesinde bir sınıf meselesi olarak konumlandırıyor. Onun zaferi, sadece bir belediye seçimi değil; Amerika’da yeniden yükselen demokratik sosyalist hareketin Yahudi işçi tarihine bağlandığı bir dönüm noktası olarak okunuyor.
Bir zamanlar Forverts’in sayfalarında yankılanan “daha adil bir dünya” hayali, bugün Brooklyn’in miting meydanlarında yeniden ses buluyor. Debs’in sözleriyle açılan bu yeni dönem, hem Amerikan solunun köklerine bir dönüşü, hem de sosyalizmin tarihsel hafızasının göçmen kentlerde yeniden filizlenişini işaret ediyor.
Kaynaklar:
- The Forward, “Mamdani quoted Eugene Debs in his victory speech — there’s a long Jewish history there”, 5 Kasım 2025
- Eugene V. Debs, Collected Works, 1921
- Ab Cahan, The Rise of the Jewish Socialist Press in America, 1905
- Bernie Sanders, Eugene V. Debs: The American Socialist, Documentary, 1979
